Osvrti o knjizi TOPAANA Jusufa Sulejmana

Koja je dimenzija ~ove~anstva na zemlji

Nije ni slu~ajno {to autor ove knjige, koji je ro|en i odrastao u Topaani, najstarijem romskom naselju na Balkanu, postavlja krucijalno pitanje ljudskog roda. Ko smo, odakle smo, za{to smo ba{ takvi? Koja je dimenzija ~ove~anstva na zemlji i da li je ovaj `ivot samo blag odsjaj kosmi~kog `ivota?

Na ovo pitanje, mnogi neuki Romi vam mogu dati odgovor, samo pod jednim uslovom, ako vas prihvate kao sastavni deo njihove civilizacije o kojoj se veoma malo zna. A malo se zna iz tri razloga:

prvog - jer Romi svoju poznaju ~uvaju kao najve}u tajnu o kojoj se ne govori; 

drugog - naj~e{}e govor ve}inskog naroda Romima je nepristupa~an da preko njega iska`u u razumljivom obliku  su{tinu svoje spoznaje `ivota i postojanja; i

tre}eg - kad bi i uspeli da iska`u svo svoje znanje ko bi ga ~uo, razmislijo o njemu i prihvatijo. 

Ba{ zbog toga, ova poetska iluminacija puna jezgrovitog gnosisa izra`enog u autenti~nom stilu karakteristi~nih poetskih slika i metafora, koja se ~ita u jednom dahu, }e Rome i sve ostale potsetiti na njihovu su{tinu postojanja, a sve ljudsko postojanje propitati i za ostale narode, mogu li se naterati da razmisle, da li na Zemlji samo Romi `ive u egzilu ili je to sudbina celog ljudskog roda.

Jelica Mari}

 

   Topaana je identifikacija slobodnog čoveka

Topaana!... Topaana!... Delo stvaranja poetike večnosti i surove realnosti sadašnjosti, povezano sa istorijom Zemlje, i u okviru te celine, Topaana je svedočanstvo za istoriju naroda kroz koju su prošle civilizacije na Zemlji. Zato stihozbirka Topaana je poetika 21 veka, odnosno trećeg milenijuma, jer u sebi ona apsolvira mnoga pitanja o čovekovom rodu, i njegovoj civilizaciji, koji sami za sebe su mnoštvo no istovremeno su izazovi sa kojima oni treba da se upoznaju kao civilizacija koja se ponavlja sve do svog usavršavanja ili uništavanja.

Zato, kroz nju, kroz Topaanu, otkriveni su mnogi putevi koje treba čovečanstvo da premosti ako želi u Zemlji da se izjednači, u prostoru i vremenu svog novog stvaranja, što je poenta zbog koje je autor napisao ovu enigmu, koju celishodno čovečanstvo treba kroz duh Topaane da prođe. Ova stihozbirka istovremeno je tuga čovečanstva, ali i izlaz za napuštanje divljaštva civilizacije u 21 veku koja antropološki i ekološki se uništava.

Zato Topaana je širok prostor te istoriske lepeze ekološkog i socijološkog tranzitiranja, ali je i identifikacija koja ima svoj egzodus, koji treba da prođe ljudski rod zajedno sa Romima u integraciji. Integracija koja je i Damaklov mač ljudskog roda koji pati od svojih stereotipa, koje treba da napusti u ovom milenijumu ako želi da se samooslobodi od svog mračnog sveta koji je ostatak njegove prošlosti koja obremenjava njegovu sadašnjost, i sada koja postaje prepreka za njegovu budućnost. Zato se kaže da je Topaana izvor kulturnog nasleđa civilizacije čoveka koja je stvorena u njegovoj pra domovini,

u večnosti, a posle Adamove tragedije on emigrira i živi na prostoru Zemlje što je izraz pat-rešenja njegovog životnog ciklusa, koji ne završava samo na Zemlji, već se imaginarno preračunava njegov život u večnosti, da bi preko sistema generaciskog razvijanja produžijo njegov život preko njegovih potomaka. Ovaj poetski rukopis, vodi nas kroz našu savremenost pitanja i potreba kao širokih puteva velikih promena u istinitoj suštini čovekovog života i organizacije življenja bez predrasuda i ograničenja!

Poetski jezik Topaane je prepun detalja datih u lirskom tonalitetu misli i poruke koja izražava antropološku dimenziju mnoštva spoznaja, stanja i poruka, efektuiranih kroz poetsku egzaktnost, evolutivnost i povezanost problema, proekcija, poruka, što je odraz pesnikove poetike koja ima živu umetničku dinamiku.

Ona u sebi, i sa sobom ispunjava kriterijume etno-socijalnih segmenata, etnologija i paleontologija koja je povezana sa savremenim trendom čovečanstva i u toj definiciji je zapažena jezička kodifikacija, koja ima detalje ekosistema i indikacije ekipiranosti, strukturalnosti, što je tesno povezano sa praosnovom u kojoj se nalazi prabiće. I zato, ona etnološki dimenzionira ekosistem ljudskog roda i genetski argumetuje njegovo istorisko paralelno koračanje u kome se determiše jezik koji je efektivan, konektivan i stavljen u službu identiteta čoveka koji traži svoj civilitet u okvirima Zemlje...

To je jezik uma slobodnog čoveka, čoveka koji slobodno misli o svome životu, koji je stavljen u poziciju da se ponovo opredeli za svoju sadašnjost koja ima budućnost, u kojoj će on postati ravnopravan sa svim civilizacijama koje žive...

Ova poetika je moderna jer ima svoju budućnost u 21 veku i milenijumima! Njen jezik je jezik slobode i jezik sticanja ravnopravnosti čoveka u celom prostoru.

Topaana je moderna suptilnost poetike Topaane!...

Topaana kao jezik moderne je njen literaturni, lirsko muzički fon, kao i estetsko socijalni filozofski korpus koji daje jaku poruku o našoj savremenosti, da upozna svet jednog nepoznatog misaonog sloja, naroda, literature i civilizacije koja je do nas, sa nama u vremenu i prostoru. Topaana sa svojom jednostavnošću poruka i problema, jednostavno nas ujedinjava kao ljudsku civilizaciju na planeti Zemlji.

Topaana... Ona je odraz savremenosti koja je zahvatila čovečanstvo sa davanjem mogućnosti za otvaranje pravih pitanja o istini ljudskog roda što je poprimilo druge dimenzije.

                                                            Demir Sulejman

I Topaana tali ientifikacija e slobodno manušeskjiri

Topaana!... Topaana...Tani kjeribe poetika e areteskjiri taj e akale bilačhe čhačipnaskoro sar realnost e akanutnipaskoro, phanlo e Phuvjakjere istorijaja, i kji odoja merka sar celina, i Topaana tali poetika e 21 vekoskjiri, odnosno trito milenijumeskjiri, soskje an peste oj kjhedingja but pučiba  e manušikane sojeskje,taj leskjere civilizacijakje, kola korkori peskje tale but  ali istovakti tale rodibe/izazov/ kolencar ola trebena te pendžakjerenpes sar civilizacija koja povtorinelape sa dži ko pro šukar ovipe ili uništibe.

Adalekje, adral latar, kotar kji  Topaana, sikavdile but droma kola o manušibe valjani te nakhavellen, ako mangjela kji Phuv te  oven jek, ko thanalipe taj ko pro nevo ojba, soj tali i poenta kolakje so o avtori hramongja akaja enigma, koja celishodno o manušipe valjani nis ko ruhi e Topaanakje te nakjel. Akava lil, istovakti talo kjerkjipe e manušipnaskoro, ali hem ikljojbe, odnosno te mukjelpe o delinipe /divjaštvo/ e civilizacijakoro ko 21 veko, kova, antropološki taj ekološki uništinelape.

Adaleskje i Topaana tali buvlo thanalipe adale istorisko butifareskoro ekološko taj sociološko tranzicitiribnaskoro, ali tano i identifikacija/ pendžaribe/ kova isile plo egzodus /phiribe/, kova valjani te nakjhel o manušikano džinsi beraber e Romencar kji integracija. Integracija koja tali sar Damalkoskoro kllči e manušikane sojeskje, kova, cidela kotar ko ple steretotipija, kola valjani te kosellen pestar ko akava mileniumi, ako mangjela korkori pes te oslobodinel kotar ko pro kalo sumnal, kova so ačhilo leskje leskjere poanglipnastar, koja tovarinela leskoro akanutnipe, i akana kova ovela leskje prečka leskjere tajsutnipaskje. Adaleskje vakjerelape, kaj i Topaana tali hanik, kulturno babalko, e manušeskjere civilizacijakoro, koja tali kjerdi kji leskjiri hen purani dadeskjiri phuv. Kova...Pala e Ademeskjiri tragedija, ov emigririnela taj živinela kji Phuv, sojtalo kjeribe sar pat-rešenie leskjere dživdipnaskjere cikluseskje, kova na bitinela sade kji Phuv, nego taj imaginarno esapinelapes leskoro dživdipe ko areti, da bi nis kotar ko generacisko sistemi bajrojbe, produžinelape, leskoro dživdipe kotar ko leskjere potomcija. Akava poetsko hramojbe, ingalela amen nis ko amaro akanutno pučibe taj valjanipe sar buvle droma e bare degštribnaskjere /promenengjere/ kji čačutni suština e manušeskjere životoste taj organizacija o dživdipe bizo predrasude hem ograničibe!

I poetsko čhib e Topaanakjiri tali, pherdi bute kotorencar sar lirsko tonaliteti/gjiljavkjeribe/ gndja taj habejra, kola, izrazinena i antropološko dimenzija o but  pendžariba, soj tali i situacija taj sar habejra, efektuirime nis ko hramosardo poetsko kanoni, evulucija taj phandlipe o problemija ko jek, sar proekcija, haberi, soj talo irandipe e hramosardeskjiri poetika koja isila umetničko dinamika.

Oj, an peste,taj peja pherela o kriterijumija baši o etno-socijalna segmentija, etnologija taj paleontologija koja tali phanli ko jek e akanutne trendeja /valjanipaja/ e manušipnaskoro, i kji adaja definicija tali zapazime e čhibjakjiri kodifikacija, koja isila detalja e dživdipnaskjere sistemestar, taj, indikacije sar ekipiranost, strukturalnost, soj tano tang phanlo jek ka jek e hen purane temeleja koleste arakjhelape o hen purano dživdipe sar manušipe.

I odoleskje, oj etnološko dimenzionirinela dživdipe sar sistemi e manušeskjere semteskje, taj genetski argumentirinela leskoro istorisko paralelno phiribe angle,  koleste determinirinelape i čhib, koja tali efektivno taj čhivdi kji služba e manušikane identiteskje, kova, rodela pro civiliteti kje Phuvjakoro thanalipe...

Odoja tani čhib gogjakjiri e slobodno manušeskjiri, manuš kova slobodno gndinela pe dživipaskje, kova talo čhivdo kji pozicija palem te opredelinelpes baši plo akanutnipe kova isile tajsutnipe, an koleste ov ka ovel jek /ramnopravno/ sâ e civilizacijencar kola živinena...

Akaja poetika tani moderno, soskje isila pro tajsutnipe ko 21 veko hem ko milenijumija! Olakjiri čhib tani čhib e slobodakjiri /liberte*fredim/, taj čhib te kjerelpe, reselpe jekipe /ramnopravnost/ e manušeskoro ko sâ thanalipe.

I Topaana tali moderno suptilnost e Topaanakjere poetikakoro!...

I Topaana sar čhib e modernakoro, tani, lakoro literturno lirsko muzičko hango, sar estetsko socijalno filozofsko korpusi, kova dela, zoralo haberi ko amaro akanutnipe, te pendžarkjerel jek bi pendžarutno gndibnaskoro kotor, e narodoskoro, literatura taj civilizacija koja tali trujal amende, amencar ko vakti taj thanalipe.

            I Topaana pre isipaja sar haberi taj problemija, vakjerela, kjerela amen jek sar manušikani civilizacija kji planeta Phuv.

            I Topaana... Oj tani isipe e akanutnipaskoro, kova astarda o manušipe dendor šajipe/možnostija/ te phravenpes o čače pučiba e čačipaskje, e manušeskjere džinseskje, so primingja vavera dimenzije.

                                                                            Demir Sulejman